رئیس مركز نشر دانشگاهی:
آگاهی نداشتن، پژوهشگر را از بهتان سرقت علمی تبرئه نمی کند
به گزارش نیو وبلاگ، رییس مرکز نشر دانشگاهی با اعلان اینکه گاهی افراد غیر عمدی و به خاطر عدم آموزش مرتکب سرقت علمی می شوند، اظهار داشت: باید توجه داشت که ندانستن و آگاهی نداشتن، فرد را از بهتان سرقت علمی تبرئه نمی نماید.
به گزارش نیو وبلاگ به نقل از ایسنا، حسن سودمند افشار در نخستین جلسه از سلسله نشست های اخلاق پژوهش با عنوان «اخلاق پژوهش؛ سرقت علم، دلیلهای، بروز و راهکارهای پیش گیری از آن» که توسط پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران (ایرانداک) و مرکز نشر دانشگاهی برگزار گردید، با اشاره به انواع مختلف سوءرفتار پژوهشی اظهار داشت: اقداماتی همچون سرقت علمی، سرقت علمی از خود، داده سازی، جعل داده، عدم گرفتن رضایت آگاهانه، عدم رعایت اصل محرمانگی، عدم رعایت اصل بی نام ماندن شرکت کنندگان در یک پژوهش، نویسندگی شبح و... همچون انواع سوءرفتار پژوهشی هستند.
وی در مورد سوءرفتار پژوهشی «سرقت علمی» یا «پلاجیاریسم» توضیح داد: بهره برداری عمدی، غیر عمدی، و بی ملاحظه از آثار، عبارات و ایده های دیگران بدون استناد صحیح و ارجاع دهی مناسب به پدیدآور اصلی آن و جا زدن آن به عنوان ایده و نظر و عبارت خود است.
رییس مرکز نشر دانشگاهی با تأکید بر این که در تمامی تعاریفی که از سرقت علمی وجود دارد، تاکید و تمرکز بر نحوه استناددهی است، اظهار داشت: گاهی بهره برداری از ایده ها، عبارات و آثار افراد دیگر، غیر عمدی است و افراد به سبب اینکه نحوه صحیح استناد و بازنویسی (پارافرایز) را آموزش ندیده اند، مرتکب این سوءرفتار پژوهشی می شوند.
سودمند اشاره کرد: با این وجود باید توجه داشت که ندانستن و آگاهی نداشتن، فرد را از بهتان سرقت علمی تبرئه نمی کند.
*از سرقت علمی سهوی تا نویسندگی روح!
عضو هیئت علمی دانشگاه بوعلی سینا در مورد انواع سرقت علمی توضیح داد: سرقت علمی شامل سه نوع اصلی «سرقت علمی مستقیم»، «سرقت علمی از خود» و «سرقت علمی موزاییکی» است. سرقت علمی مستقیم، آشکارترین نوع سرقت علمی و به مدلول به کارگیری عملی ایده های دیگران بدون استناد و ارجاع دهی مناسب، بدون استفاده از علامت نقل قول، شماره صفحه و تغییر نه چندان در ترکیب و ساختار آن عبارت است.
وی با اشاره به سرقت علمی از خود، اظهار داشت: این نوع سرقت علمی غالباً غیر عمدی اتفاق می افتد و به این صورت است که فرد بطور ناخواسته از آثار چاپ شده قبلی خود بدون ذکر منبع در یک اثر جدید استفاده می نماید.
سودمند افشار اضافه کرد: البته گاهی سرقت علمی از خود بصورت عمدی نیز اتفاق می افتد و بطورمثال فرد پروژه یکی از درسهای کارشناسی ارشد را به استاد دوره دکتری خود ارائه می دهد و یا فرد مقاله ای را که قبلاً منتشر نموده را باردیگر در یک مجله دیگر منتشر می کند و یا ترجمه آنرا به مجله دیگری ارسال می کند. همه این ها از انواع سرقت علمی از خود هستند.
رئیس مرکز نشر دانشگاهی در مورد سرقت علمی موزاییکی یا patch writing توضیح داد: در سرقت علمی موزاییکی فرد بطور ماهرانه از ایده های دیگران، بدون علامت نقل قول یا بدون بازنویسی کافی استفاده می نماید، به شکلی که گاهی حتی نویسنده اصلی نیز گاهی متوجه سرقت نمی شود.
وی اشاره کرد: انواع دیگری همچون سرقت علمی سهوی، سرقت علمی در همکاری (حذف نام دیگران از اثر و جازدن کل اثر به نام خود)، پرداخت هزینه با شخصی دیگر، سرقت علمی بوسیله ترکیب متون مختلف و کپی- پیست کردن، سرقت علمی چارچوبی و سرقت علمی قرضی از انواع دیگر سرقت علمی هستند.
به گفته سودمند افشار، سوءرفتارهایی از قبیل نویسندگی شبح که یک فرد در قبلاً دریافت هزینه و یا مسائل دیگر برای یک فرد دیگر مقاله یا اثر دیگری تولید می کند ولی نام پدیدآور اصلی در مقاله نمی آید؛ یا نویسندگی تعارفی (gift authorship) که نام یک فردی که مشارکتی در تولید مقاله نداشته، به دلیلهای مختلف به عنوان پدیدآور اضافه می شود؛ نیز همچون زیرمجموعه های سرقت علمی است.
*سرقت علمی اعتماد به علم را از بین می برد
وی در مورد تبعات سرقت علمی اظهار داشت: سوءرفتارهای پژوهشی مثل سرقت علمی سبب گمراه شدن پژوهشگران می شود. همین طور همکاریهای علمی را مختل می کند و اعتماد بین پژوهشگران و بین پژوهشگران و مجلات را از می برد و ضرر و زیان جبران ناپذیری به جوامع علمی وارد میکند.
رئیس مرکز نشر دانشگاهی اشاره کرد: همین طور سرقت علمی موجب ارائه اطلاعات اشتباه به نظام علمی شده و اعتماد عمومی و اعتماد عامه مردم را به تحقیق و پژوهش از بین می برد.
سودمند افشار یکی از دلیلهای اصلی سرقت علمی را دسترسی آزاد و آسان به اینترنت دانست و اظهار داشت: فناوری های روز مانند چاقوی دو لبه هستند و با وجود مواهب فراوان، این فناوری های روز موجب بروز مشکلاتی نیز شده اند.
وی همین طور عدم درک صحیح از مفهوم سرقت علمی، زمان محدود برای انجام پژوهش، تعدد تکالیف محوله به دانشجویان، عدم وجود سیاست های مدون درباره ی سرقت علمی و خاصیت شخصیتی افراد، دانش ضعیف دانشجویان در ارجاع دهی، زمان ناکافی، تنبلی، مهارت نوشتاری ضعیف و... را همچون موارد موثر در سرقت علمی عنوان نمود.
*«منتشر کن یا نابود شو» یا «منتشر کن و شکوفا شو»
وی به دو فلسفه و رویکرد در دنیا در مورد فشار به پژوهشگران برای انتشار اشاره نمود و اظهار داشت: در دنیا یک فلسفه «چاپ کن یا نابود شو» (Publish or Perish) وجود دارد که بر استاد و دانشجو برای ارتقا، جذب و... فشار مضاعف وارد میکند و این فقط مختص به کشور ما نیست و ریشه آن به غرب بر می گردد. درست است که پژوهش باید در امتداد نیازهای جامعه باشد ولی فشار زیاد بر پژوهشگران درست نیست.
عضو هیئت علمی دانشگاه بوعلی سینا در مورد فلسفه دوم توضیح داد: رویکرد دوم رویکرد«چاپ کن و شکوفا شو» (Publish and flourish) است. این دیدگاه می گوید اگر اثر باکیفیت چاپ کنی، موجب شکوفایی جامعه می شود.
سودمند افشار به پژوهش خود در مورد رواج سرقت علمی در بین دانشجویان، اشاره نمود و اظهار داشت: این مطالعه با مصاحبه نیمه ساختاریافته با ۳۰ دانشجوی تحصیلات تکمیلی و ۱۵ عضو هیئت علمی انجام شد. البته باتوجه به کوچک بودن نمونه آماری این پژوهش باید نسبت به تعمیم یافته های این مطالعه احتیاط کرد.
*سرقت علمی در بین دانشجویان چقدر رایج است؟
رییس مرکز نشر دانشگاهی در مورد یافته های این مطالعه اظهار داشت: برمبنای دیدگاه اساتید شرکت کننده در این پژوهش، رواج سرقت علمی در میان دانشجویان تحصیلات تکمیلی ۸۰ درصد است. دانشجویان عقیده داشتند در ۷۶.۶۶ درصد از دانشجویان سرقت علمی رواج دارد ولی تجربه واقعی دانشجویان از این مساله ۶۶.۶۶ درصد بود و تفاوت معناداری بین دیدگاه اساتید و دانشجویان در حوزه ارتکاب به سرقت علمی وجود نداشت و هم اساتید و هم دانشجویان معتقد بودند که درجاتی از انواع سرقت علمی در بین دانشجویان رواج دارد.
وی به دلیلهای اصلی ارتکاب به سرقت علمی از نظر اساتید و دانشجویان اشاره نمود و اظهار داشت: در این مطالعه مشخص شد که از نظر اساتید؛ تنبلی، توانایی نوشتار دانشگاهی ناکافی، سوءمدیریت زمان، تفکر اینکه اساتید قادر به شناسایی مرتکبان سرقت علمی نیستند و همین طور عامل فرهنگی، عوامل اصلی ارتکاب به سرقت علمی توسط دانشجویان تحصیلات تکمیلی است.
سودمند افشار اضافه کرد: اما از نظر دانشجویان فشار اساتید، تعدد تکالیف و پروژه های محوله توسط اساتید، برنامه های شلوغ دانشجویان، زمان ناکافی برای انجام پژوهش، روش های ضعیف آموزش نوشتار دانشگاهی، دشواری تکالیف محوله به دانشجویان توسط اسایتد، اشتیاق برای کسب نمرات بالاتر و عامل فرهنگی مهم ترین عوامل اصلی ارتکاب به سرقت علمی توسط دانشجویان است.
*راهکارهایی برای کاهش سرقت علمی
عضو هیئت علمی دانشگاه بوعلی سینا به راهکارهای عملی کاهش سرقت علمی از نظر اساتید و دانشجویان در این مطالعه پرداخت و اظهار داشت: از نظر اساتید تعریف پروژه های عملی و قابل اجرا برای دانشجویان، عملیاتی سازی مقررات و قوانین پاداش و مجازات، تاکید بر اخلاق پژوهش، معرفی صریح و عمومی سازی سیاست ها و مجازات در رابطه با سرقت علمی، عملی کردن روش ها و اقدامات پیشگیرانه از سرقت علمی و استفاده از برنامه ها و نرم افزارهای سرقت یاب راهکارهای اصلی پیش گیری از سرقت علمی هستند.
وی افزود: اما از نظر دانشجویان افزایش بازه زمانی انجام و ارسال پروژه، ایجاد سهولت دسترسی به برنامه های سرقت یاب، معرفی و عمومی سازی سیاست ها و مجازات در رابطه با سرقت علمی و ایجاد تحول فرهنگی درباب قبح سرقت علمی، راهکارهای پیش گیری از سرقت علمی هستند.
سودمند افشار در مورد راه حل ها و اقدامات پیشگیرانه برای جلوگیری از سرقت علمی اظهار داشت: آموزش مهارت های لازم به دانشجویان و نحوه صحیح ارجاع دهی به منابع علمی و دانشگاهی، آگاه ساختن دانشجویان و پژوهشگران تازه کار نسبت به عواقب سرقت علمی و مجازات های آن، وضع سیاست ها و قوانین جامع و بازدارنده، آموزش نوپژوهشگران برای بازنویسی و پارافرایز واژه ها و عبارات نویسنده اصلی، آموزش استفاده از نرم افزارهای سرقت یاب و ایجاد حساسیت نسبت به مقوله سرقت علمی و شناسایی و تشخیص آن قبل از چاپ می توانند راهکارهایی در راستای کاهش سرقت علمی باشند.
رییس مرکز نشر دانشگاهی با تأکید بر اهمیت توجه به پژوهشگران به موضوع سرقت علمی اشاره کرد: ناشران علمی برخی اوقات به خاطر یک اشتباه در نحوه استناد و ارتکاب به درجاتی از سرقت علمی، فرد را در بلک فهرست قرار می دهند و بعد از آن هیچ مقاله ای از فرد را منتشر نمی کنند. این مساله مهمی است که آینده پژوهشی افراد به آن بستگی دارد.
منبع: newweblog.ir
این مطلب را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب