در مطالعه ای جدید پاسخ داده شد
آیا کتاب های درسی ابتدایی به سرمایه های فرهنگی توجه کافی دارند؟
به گزارش نیو وبلاگ، در دنیای امروز، آموزش و پرورش نقش مهمی در تربیت کودکان و انتقال فرهنگ های جامعه ایفا می کند. محققان در یک پژوهش به بررسی این مورد پرداخته اند که تا چه حد کتب درسی دوره ابتدایی در ایران به مفاهیم و سرمایه های فرهنگی توجه داشته اند.
به گزارش نیو وبلاگ به نقل از ایسنا، باتوجه به تحولات سریع تکنولوژی و ارتباطات، نیازهای جامعه به سرعت درحال تغییر است و این تحولات تأثیرات بسیاری بر جنبه های مختلف فرهنگی و اجتماعی جامعه ایران داشته اند. گسترش رسانه های اجتماعی و دسترسی به اطلاعات جهانی، سبب تغییرات عمده ای در فرهنگ جوانان شده و سرمایه فرهنگی کشور را با چالش هایی روبرو کرده است. آموزش و پرورش به عنوان یکی از مهم ترین نهادها وظیفه دارد تا با بهره بردن از ابزارهای خود، همچون کتاب های درسی، به انتقال و حفظ سرمایه های فرهنگی کمک نماید. از ین جهت، بررسی محتوای کتب درسی و میزان توجه به فرهنگ جامعه در آنها امری ضروری بنظر می رسد.
سرمایه فرهنگی مجموعه ای از دانش ها، مهارت ها و ارزش هایی است که فرد در طول زندگی خود از آنها بهره مند می شود. این سرمایه نه تنها به موفقیت های آموزشی و اجتماعی افراد کمک می نماید، بلکه نقش مهمی در تعیین جایگاه آنها در جامعه دارد. کتاب های درسی به عنوان یکی از ابزارهای اصلی انتقال فرهنگ به دانش آموزان، باید حاوی عناصر مهمی از این سرمایه ها باشند. توجه به این مساله می تواند نقش مهمی در ارتقای سطح آگاهی و فرهنگی دانش آموزان داشته باشد و به بهبود جامعه پذیری آنها کمک نماید.
در این رابطه، کتایون حمیدی زاده، محقق گروه آموزش علوم تربیتی دانشگاه فرهنگیان تهران با همکاری دانشگاه آزاد واحد علوم و تحقیقات تهران، تحقیقی را بمنظور بررسی میزان توجه به سرمایه های فرهنگی در کتب درسی ابتدایی انجام داده است. این پژوهش بر آن بوده با تحلیل محتوای بعضی از کتاب های درسی پایه های چهارم، پنجم و ششم ابتدایی، میزان انعکاس مفاهیم در رابطه با سرمایه های فرهنگی را ارزیابی کند.
در این پژوهش از روش تحلیل محتوا استفاده شده است و در آن، از میان کتاب های درسی مختلف، کتاب های فارسی، مطالعات اجتماعی و هدیه های آسمانی به عنوان نمونه مورد بررسی قرار گرفته اند. این تحلیل بر مبنای نظریه ای که سرمایه های فرهنگی را به سه دسته عینیت یافته، نهادینه شده و تجسم یافته تقسیم می کند، انجام شده است.
نتایج این پژوهش نشان داد که از میان سه مؤلفه سرمایه فرهنگی، سرمایه فرهنگی عینیت یافته، بیشترین توجه را به خود مختص کرده است. این سرمایه شامل نمادها و اشیایی است که به شکل ملموس در محیط زندگی دانش آموزان وجود دارد. در مقابل، پایین ترین میزان توجه به مؤلفه نهادینه شده بوده است. این مؤلفه به مدارک، عناوین و ارزش های رسمی و حقوقی اشاره دارد.
نتیجه گیری این پژوهش حاکی از آنست که مؤلفان کتاب های درسی دوره ابتدایی توانسته اند تا حدودی از ظرفیتهای موجود برای انعکاس مفاهیم در رابطه با سرمایه های فرهنگی بهره ببرند. به صورت مشخص، حدود ۳۴ درصد از محتوای کتاب های درسی این دوره به سرمایه های فرهنگی اختصاص یافته است. این میزان، هرچند قابل توجه است، اما نشان از نقصان هایی هم دارد که نیازمند بررسی و توجه بیشتر است.
یکی از یافته های مهم این پژوهش، کمبود توجه به مؤلفه نهادینه شده است که به مدارک تحصیلی و عناوین قانونی مرتبط می باشد. این امر ممکنست به سبب اهمیت کمتر این مؤلفه در دوران ابتدایی باشد، چون که دانش آموزان این سن کمتر با مدارک رسمی و دستاوردهای قانونی سروکار دارند. اما از طرف دیگر، بیشترین میزان توجه به سرمایه فرهنگی تجسم یافته و عینیت یافته بوده است. سرمایه تجسم یافته به تربیت شخصیتی دانش آموزان از راه القای ارزش ها و هنجارهای فرهنگی اشاره دارد.
این یافته ها نشان می دهند که کتاب های درسی توانسته اند تا حدی نقش خویش را در انتقال فرهنگ ایفا کنند، اما همچنان جای بهبود وجود دارد. بخصوص در حوزه مهارت های زبانی و فرهنگی، احتیاج به تقویت بیشتری احساس می شود. به عنوان مثال، کتاب های درسی فارسی به خوبی به تقویت زبان مادری دانش آموزان پرداخته اند، اما توجه کافی به مهارت های گفتاری و نوشتاری زبان های خارجی صورت نگرفته است. همینطور به مؤلفه هایی چون موسیقی و هنر هم کمتر توجه شده است، در صورتیکه این عناصر می توانند پیوند عمیق تری بین نسل های مختلف جامعه ایجاد کنند.
قابل ذکر است این یافته ها در فصلنامه «پژوهش در نظام های آموزشی» وابسته به انجمن پژوهش های آموزشی ایران انتشار یافته اند. یافته های این پژوهش می توانند راهگشای بررسی های بیشتر در حوزه بهبود محتوای کتب درسی و ارتقای کیفیت آموزش در نظام آموزشی ایران باشند.
این مطلب را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب