متنی از صوفیان سنی دوازده امامی هند
نیو وبلاگ: گزارش حاضر در باره كتابی است از یكی از صوفیان قادری مذهب كه شرح حال دوازده امام (ع) را آورده و آن را اسباب بركت كتاب خود دانسته و روی عصمت آنان تاكید كرده است. این متن نشان داده است كه در نواحی مختلف دنیای اسلام، باور به تسنن دوازده امامی نفوذ داشته است. در این باره با تفصیل بیشتری در كتاب تاریخ تشیع در ایران سخن گفته ام، اما این متن را تازه یافتم.
در باره كتاب مجمع الاسرار
بارها در باره «تسنن دوازده امامی» نوشته ام، و این دفعه هم، شاهدی دیگر بر همان مطلب می آورم. به نظرم از قرن ششم به بعد، جماعتی در بخش های مهم دنیای اسلام یافت شدند كه همزمان، به اسلام سنی و در ضمن به دوازده امام باور داشتند. این كه چطور این باور رواج یافت، و اینان چه توجیهی برای این تركیب داشتند، دقیقا نمی دانم، اما با وجود صدها شاهد در این باره، فكر می كنم هیچ تردیدی در این زمینه برجای نمانده است. این روزها، كتابی با عنوان مجمع الاسرار توجهم را جلب كرد. كتابی از یكی از صوفیان قادری ـ در هند ـ كه سخت دوستدار سید محیی الدین شیخ عبدالقادر جیلانی است. وی در این كتاب، شرحی از این مكتب به زبان فارسی بدست داده كه اینجا جای بسط آن نیست. نام وی بر مبنای آنچه در صفحه نخست كتاب و مقدمه آمده، «العبد الضعیف الفقیر الحقیر اسیر نفس الشریر راجی الی لطف اله سید بهادر شاه قادری غفرالله له و لوالدیه» است. كتاب در فصول متعددی به شرح باورهای عرفانی و صوفیانه قادری ها پرداخته است. عبدالقادر به تقریب میانه 470 تا 561 می زیسته و تا به امروز هوادارانی در عراق و هند و نقاط دیگر دارد. نویسنده ما چنان كه خود در اواخر كتاب گوید، از نسل جعفر بن علی بن محمد بن علی بن موسی الرضا علیهم السلام است، و این هم نكته جالبی است.
آنچه به بحث ما مربوط می گردد این است كه وی در انتها كتاب، به اختصار شرح حال دوازده امام را آورده و اولاد هر یك از امامان را آورده است. به نظر می رسد، وی از مآخذ خاصی بهره برده و به همین دلیل، در مطالبش تفاوت هایی با منابع دیگر وجود دارد. به طور خاص می توان از شمارش فرزندان موسی بن جعفر علیه السلام یاد كرد. البته، متن حاضر، از نظر املایی دقیق نیست، و غلط هایی هم در تلفظ اسامی دارد. این اشتباهات به خصوص در پاراگراف اول كه گزارشی از همسران حضرت رسول (ص) است، وجود داشت كه برخی را درست كرده و شماری از موارد خطا را در كروشه آوردم. دست كم در یك مورد هم آشفتگی عبارتی دارد. شگفت كه تقریبا همه جا «بقیع» را «البقیه» آورده است! در میان مطالبی كه می گوید نكات جالبی هست همچون این كه در باره فرزندان فاطمه زهرا (س) همچون گوید: «و حضرت امام محسن در شكم مبارك والده شریف شهید شد». گاهی هم اصطلاحات خاصی دارد. همچون برای رحلت كلمه «وصال» را بكار می برد. در باره مرقد امام عسكری هم می نویسد: «و عمر امام حسن عسكری شصت سال بود،... و مرقد پاكش نزد قبله گاهی خود است».
نكته مهم این است كه می گوید، شرح حال دوازده امام را آورده تا كتابش متبرك شده و «كار دینی و دنیوی، ظاهری و باطنی» او آسان شود. «بیان كردن دوازده امام به معه [= همراه] اولاد فرزندان بزرگوار ایشان برای آسان شدن [158] كار دینی و دنیوی، ظاهری و باطنی، و متبرك بودن این كتاب است؛ چون كه حق تعالی این آیه را در حق پاك خاندان فرموده است: «إِنَّما یُریدُ اللهُ لِیُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیْتِ وَ یُطَهِّرَكُمْ تَطْهیراً». او می گوید: «این عمل را این فقیر تجربه نموده است» و می افزاید: «یقین می دانیم كه در این سرای فانی كه از انبیاء و مرسلان و غوثان و قطبیان و ابدالان و افرادان و اولیاء و مومن و كافر و فاسق هیچ كس نمانده است، و من هم نخواهم ماند؛ پس به بسیار تلاش صحیح نموده، دوازده امام به معه [به همراه] اولاد اكرام ایشان، درین اوراق تحریر نمودم كه بعد از من یادگاری بماند».
وی در خاتمه باز تصریح می كند كه كتابش را «مجمع الاسرار» نامیده چون «جمع كننده اسرار ظاهری و باطنی است». در خاتمه، باز ارادت خویش را به عبدالقادر نشان داده و گوید: «و خاتمه این در ثناء سیدنا و مولینا محی الدین شیخ عبدالقادر جیلانی ـ رضی الله عنه ـ خواهد شد، چون كه این فقیر را غلبه قادر است كه الملك لمن غلبه، و هر چه دیگر از خاندانها بزرگان رسید، همه از عنایت و هدایت شاه عبدالقادر جیلانی ـ رضی الله عنه».
به هر روی، تركیب باور سنی و شیعی دوازده امامی در این كتاب، كه جمعا 163 صفحه و بدون تاریخ است، شاهدی است بر حضور تسنن دوازده امامی در عراق، آن هم میان صوفیان قادری. نسخه هندی و نام مؤلف هم همین را نشان داده است. حدسا باید مربوط به قرن دوازدهم باشد.
فصل در بیان ذكر مطهرات اولاد آن حضرت سرور عالم احمد محبتی محمّد مصطفی ـ صلی الله علیه [و آله و] سلم
[152] جمله حرم محترم آنجناب هژده تن بودند، لیكن برخی از آن پیش از خلوت ازین نگذشته [= پیش از دخول جدا شدند]، و باقی اغلب در خدمت بماندند، بدین تفصیل بیان كنم: اوّل ایشان امّ المومنین، جدّه الطیبین جهان خدیجة الكبری بنت خویلد بن اسد ابن عبدالقصی بن كلاب بن مرة ـ رضی الله عنه، و ام المومنین عایشه صدیقه ـ رض ـ بنت ابوبكر صدیق ـ رضی الله [عنه]ـ و ام المومنین ام سلمه بنت ابی امیّه، و سوده بنت معد بن قیس، و حفصه [اصل: حفظه] بنت حضرت امیرالمومنین عمر فاروق ـ رض ـ و ام حبیبه [بنت] ابوسفیان، و اسماء بنت ابی الجوف بن حارث، و زینب بنت جحش كه عقدش بر عرش مجید خواندند، و زینب بنت خزیمه الملقب به امّ المساكین، و صفیه [153] بنت حیّ بن اخطب، و میمونة بنت حارث هلالیة و ام هانی بنت ابوطالب، و آمنه [اصل: محترمه] بنت نوفل بن عبد مناف، و جویره بنت الحارث [اصل: مدمل] كه پیش از خلوت فوت شد، و انسیه بنت خلیفه كه او هم پیش از خلوت فوت شد، و شراف [اصل: آسادا] خواهر دحیه كلبی كه وی هم پیش از خلوت رحلت نمود. و سوای ایشان یازده زن دیگر بودند كه رسول ـ صلعم ـ بدانها طلاق داده، از خانه به در كرد.
و اولاد عالی نژاد آن محبوب ربّ العالمین ـ صلوات الرحمن الرحیم و آله و اصحابه اجمعین ـ كه چهار پسر و چهار دختر والاگهر بودند. به قول اصحّی بدین اسامی: طیب و طاهر، و قاسم و ابراهیم سه پسران بودند؛ اوّل عبدالله كه لقبش طیب طاهر است، دوم قاسم، سیوم ابراهیم. و اسامی دختر پاك و پارسا آن سرور عالم، اوّل زینب كه به خانه ابوالعاص [در اصل: ابوالعباس] [بن ربیع رفت]، دویم ام كلثوم، سیوم رقیه ـ و هر دو بعد از وفات یكدیگر به حضرت امیر المومنین عثمان ابن عفان عقد مناكحت بستند، از آن سبب حضرت عثمان را ذوالنورین گویند، رضی الله عنهم ـ چهارم خاتون جنّت فاطمة الزهرا ـ رضی الله عنهن ـ كه وی به حباله امیر المومنین علی ـ كرّم الله وجه ـ در آمده. این جمله اولاد آن حضرت علیه السلام (ص).
از حضرت علی ـ كرّم الله وجه ـ شصت و سه سال، مرقد معظمش در نجف، روز جمعه شهید، و اسامی فرزندان حضرت علی ـ كرم الله وجه ـ این است: اوّل امام حسن، دوم امام حسین، سیوم حضرت [154] محسن ـ این سه فرزند دلبند بزرگوار از حضرت فاطمة الزهرا بودند ـ رضی الله [عنه] ـ و حضرت امام محسن در شكم مبارك والده شریف شهید شد ـ چهارم محمد حنفیّه [در حاشیه: حنیفه]، پنجم طالب، ششم عون، هفتم جعفر، هشتم عبدالرحمن، نهم ابابكر، دهم عمر، یازدهم عثمان، دوازدهم عباس، سیزدهم زید، چهاردهم عقیل، پانزدهم یحیی، شانزدهم عبدالله، هفتدهم صالح اصغر، هژدهم زهیر.
اسامی فرزندان امام دویم، یعنی حضرت حسن: شش فرزندان دلبندش بودند ـ رضی الله عنهم اجمعین ـ و عمر حضرت امام حسن پنجاه سال بود، و در كتب چهل و هشت سال، و در بعضی چهل شش سال و شش ماه زیاده روز عمرش بود ـ رض ـ و روز جمعه وقت بامداد به تاریخ هفتم ماه صفر شهید شد، و مرقدش در بقیع [اصل: بقیه] و السلام. و اسامی فرزندان این است: اول امام حسن مثنی؛ دوم حضرت زید عُمر [كذا] ایشان هر دو در مدینه منور ماندند و صاحب اولاد از ایشان امام حسن مثنی است، سیوم عبدالله، چهارم قاسم، ـ و این هر دو بزرگوار به [همراه] عم خود در كربلا شهادت یافتند، پنجم یس، ششم حسین، این هر دو شاهزاده در طفلكی وفات یافتند ـ رض.
و عمر حضرت امام حسین پنجاه و هفت سال و دو ماه و بیست هفت [155] روز بود ـ رض. روز جمعه وقت پیشین دهم محرم الحرام شهید شد، و مرقده در كربلا. و اسامی فرزندان امام حسین ـ رضی الله عنه: ایشان را هم شش پسر بودند، این است: علی اكبر، و علی اصغر، و عبدالله، و محمد جعفر، و علی اوسط و امام زین العابدین. سوای ایشان ذوولد هیچ فرزند نماند ـ رض.
و عمر امام زین العابدین در كتب بعضی هفتاد سال است، و عمرش پنجاه و هفت سال بود، و شهادت وی در ماه محرم به تاریخ هژدهم شهادت یافت، و مرقدش فی البقیع [اصل: البقیه] و اولاد ایشان دوازده فرزند بود. اسامی شش صاحب اولاد این است: اول محمد باقر، دوم عبدالله باهر، سیوم زید، چهارم عمر اشرف، پنجم حسین اصغر، ششم علی اصغر، و شش تن لاولد رفتند. اسامی این است: عبدالرحمان، سلمان، عبدالله، محمد، جعفر، ابوالحسن. رض.
و عمر امام محمدباقر پنجاه سال و هفت سال بود، و پانزده [اصل: پانزدهم] سال خلافت نمود، و شهادت او به تاریخ هفتم ماه ذی الحجه و به روز دوشنبه وفات یافت. مزار شریف در جنت البقیع است. و اسامی فرزندان امام محمد باقر ـ رضی الله ـ كه پنج فرزند است: عبدالله، و قاسم، و ابراهیم، و مرتضی و امام جعفر صادق ـ رضی الله ـ به جز امام جعفر صادق دیگر همه لاولد رفتند.
و عمر امام جعفر صادق [156] شصت و پنج سال بود، و وفات او روز جمعه پانزدهم در ماه رجب، و قیل شانزدهم ماه شهادت یافت. اسامی فرزندان امام جعفر صادق كه هفت اند: اسمعیل، و امام موسی كاظم، و محمد اسحاق، و محمد عباس، و علی عریض و عبدالله؛ لاولد از ایشان عبدالله و عباس، و دیگر همه صاحب اولاد. رضی الله عنهم.
و عمر امام علی موسی كاظم پنجاه و هفت سال بود، و نزد بعضی پنجاه و پنج سال بود، و وفات به تاریخ بیست پنجم ماه رجب روز جمعه و قبرش در خطّه بغداد است و السلام علیه.
و اسامی فرزندان امام موسی كاظم كه ذوولد پانزده اند، این است: امام علی موسی رضا، و ابراهیم، و عبدالله، و عباس، و حمزه، و جعفر، و هارون، و اسحاق، و مرتضی، و محمد، و حسین، و عابد، و اسمعیل. و باقی بیست تن لاولد رفتند: حسن، و صالح، و قاسم، و یحیی، و هادی، و عیسی، و فضیل، و نوح، و مهدی، و احمد، و ابوطالب، و سلیمان، و ذكر یاد! طاهر، و محسن، و عدنان، و یونس، و ناصر، و عاقب و مشیب ـ رض ـ این همه سی روزه پنج نماز. [حاشیه: این همه سی و پنج تن شدند به عدد سی روزه و پنج نماز]».
و عمر امام علی موسی رضا شصت و پنجاه سال بود، و قیل پنجاه و پنجسال، و وفات وی به تاریخ نهم ماه صفر به روز جمعه شهید شد و مرقد مبارك در مشهد مقدس. و اسامی فرزندان امام علی موسی رضا كه پنج تن بودند: محمد تقی، و حسن، و جعفر، و ابراهیم و حسین. ذوولد از ایشان محمد تقی و حسن است، باقی لاولد ـ رضی الله عنهم.
و عمر امام محمد تقی [ 157] در بعضی كتب بیست و پنج سال بوده است، در روایت [دیگر] پنجاه و نه سال [!]، و خلافت پانزده سال [در اصل: و خلافت و پنجاه پانزده سال!]، و وصال حضرت امام تقی سلخ ذی قعد[ه] روز سه شنبه، و مرقد پاكش در بغداد است. و اسامی فرزندان امام محمد تقی كه دو بودند: امام علی نقی و موسی، و هر دو ذوولد.
و عمر او چهل و یك سال بود، و وصال شریفش به تاریخ سیوم شهر رجب المرجب، مرقد پاكش در سامره ـ رضی الله عنهم.
و فرزندان امام نقی چهار بودند. اسامی فرزندان امام نقی كه هر چهار ذوولد اند: اول حسن عسكری، و حسین، و محمد و جعفر ثانی.
و عمر امام حسن عسكری شصت سال بود، و قیل بیست و هفت سال بوده است و وصال او به تاریخ بیست دویم ماه محرم الحرام روز یكشنبه، و مرقد پاكش نزد قبله گاهی خود است.
و فرزند حضرت حسن عسكری امام مهدی صاحب زمان، پیشوای خلق، روز جمعه به تاریخ هفتم ماه محرم الحرام غایب شد و باز به حكم الهی رجوع ایشان خواهد شد.
و این مسكین از اولاد حضرت امام جعفر ثانی است كه فرزند دلبند امام تقی است ـ رضی الله عنه ـ و فرزندان امام جعفر ثانی شش بودند: اول اسماعیل، و طاهر، و یحیی، و صوفی، و هارون، و علی، و ادریس و اسمعیل را سه پسر اند: ناصر، و محمد ابوالبقا و عقیل.
بیان كردن دوازده امام به معه [= همراه] اولاد فرزندان بزرگوار ایشان برای آسان شدن [158] كار دینی و دنیوی، ظاهری و باطنی، و متبرك بودن این كتاب است؛ چون كه حق تعالی این آیه را در حق پاك خاندان فرموده است: «إِنَّما یُریدُ اللهُ لِیُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیْتِ وَ یُطَهِّرَكُمْ تَطْهیراً» [الاحزاب: 33] به درستی كه چون خواست حق سبحانه تعالی كه بردارد از شما پلیدی های اهل بیت، هر آینه كه بردارنده پلیدی خاندان اند و پاك كننده شما را پاك كردن؛ چنانچه شرط پاكی است، این آیت در حق خاندان است. اگر عقیده از دل جان به ایشان و به اولاد ایشان آری نجاست های دارَین از تو برداشته شود، چنانچه ایشان را حق سبحانه پاك كرده است، از صغایر و كبایر معتقد ایشان همه پاك گردد بعون الله تعالی؛ چون كه ایشان در زمین بزرگان و متبركه اند، و اگر اسم ایشان بر كتاب و اوراق تحریر نمائی، بركت شود، و اگر در دل محبت ایشان مستقیم گردانی، دل همچون خطرات و وسواس شیطانی و نفسانی پاك گردد و در ذكر حق محكم شود، بعون الهادی.
و این عمل را این فقیر تجربه نموده است، و یقین می دانیم كه در این سرای فانی كه از انبیاء [اصل: انبیان] و مرسلان و غوثان و قطبیان و ابدالان و افرادان و اولیاء و مومن و كافر و فاسق هیچ كس نمانده است، و من هم نخواهم ماند؛ [159] پس به بسیار تلاش صحیح نموده، دوازده امام به معه [به همراه] اولاد اكرام ایشان، درین اوراق تحریر نمودم كه بعد از من یادگاری بماند.
این كتاب مسمی [به] مجمع الاسرار كه جمع كننده اسرار ظاهری و باطنی است، و برای محبان و دوستان و برادران دینی این فقیر همین قدر كفایت است كه طریقه ذكر و شغل؛ و هر سالك را كه معاملات باطنی در پیش آمده است، ارقام نموده شد، و اسم مبارك بزرگان كه از جناب ایشان فیض حاصل شد هم درین كتاب مسطور ساختم كه برادران دینی این فقیر را حاجتی شجره او [كذا] طریق ذكر و شغل به كسی دیگر نماند، و از حق سبحانه خواسته و امیدوارم كه اگر بر این كتاب عمل نماید از جناب میران [!] ـ قدس سره ـ بهره حاصل شود، و خاتمه این در ثناء سیدنا و مولینا محی الدین شیخ عبدالقادر جیلانی ـ رضی الله عنه ـ خواهد شد، چون كه این فقیر را غلبه قادر است كه الملك لمن غلبه، و هر چه دیگر از خاندانها بزرگان رسید، همه از عنایت و هدایت شاه عبدالقادر جیلانی ـ رضی الله عنه.
این مطلب را می پسندید؟
(3)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب