حیواناتی كه تغییر جنسیت می دهند!
به گزارش نیو وبلاگ حیوانات مختلف زیادی وجود دارند كه به صورت مرتب تغییر جنسیت می دهند، اما این اتفاق در چه حیواناتی، چگونه و چرا رخ می دهد؟
به گزارش نیو وبلاگ به نقل از ایسنا و به نقل از ساینس دیلی، تغییر جنسیت یك مفهوم است كه احتیاج به توضیح ندارد و از نامش مشخص است كه چیست. این مفهوم زمانی به كار برده می شود كه یك موجود بالغ از یك جنس به جنس دیگر تغییر می كند، اما اسرار جالبی پشت قابلیت های تغییر جنسیت در قلمروی حیوانات وجود دارد.
معمولاً اصطلاح تغییر جنسیت برای انسان ها به كار می رود، اما هدف از این مقاله پرداختن به اتفاق عجیب تغییر جنسیت در حیوانات است.
به عنوان مثال دلقك ماهی(clownfish) را در نظر بگیرید. این ماهی پرتقالی و سفید رنگ دوست داشتنی در فرهنگ عام به علت انیمیشن "در جستجوی نمو"(Finding Nemo) به خوبی شناخته شده است، اما شاید كمتر كسی بداند كه این حیوان می تواند جنسیت خویش را تغییر دهد.
این ماهی ها دارای خاصیت ناهمرسی هستند، به این مفهوم كه هم اندام جنسی نر و هم اندام جنسی ماده را در خود دارند، اما اندام تولید مثل نر آنها پیش از اندام ماده به بلوغ می رسد.
دلقك ماهی ها به صورت دسته جمعی زندگی می كنند كه اغلب آنها نر هستند و دارای یك جفت بارور متشكل از یك نر غالب و یك ماده هستند. بقیه گروه جنسیت مشخصی ندارند و جثه كوچكتری دارند. حالا اگر ماده بارور بمیرد، نر غالب عموماً ماده خواهد شد و از بین بقیه نرها، معمولاً بزرگترین و پرخاشگرترین آنها را بعنوان شریك جنسی جدید خود انتخاب می كند. علاوه بر دلقك ماهی در واقع خیلی از ماهی های دیگر هم وجود دارند كه به صورت طبیعی می توانند جنسیت خویش را تغییر دهند كه شامل زمردماهی، مارماهی رنگین و گوبی(پرتوبالگان) هستند.
تغییر جنسیت طبیعی در هر جهت(نر به ماده یا برعكس) حتی در انواع خاصی از مرجان ها هم گزارش شده است. معمولاً تغییر جنسیت در حیوانات ناشی از ضرورتی است كه از تغییر در شرایط محیطی یا اجتماعی حاصل می شود.
یكی از حیواناتی كه از شنیدن توانایی تغییر جنسیت در آن تعجب می كنید، مرغ است كه گاهی جنسیت خویش را از ماده به نر تغییر می دهد. مرغ ها به صورت معمول فقط یك تخمدان كاربردی در سمت چپ خود دارند. در مرحله جنینی هم دو عضو جنسی در آنها به وجود می آید، اما یكی كه در سمت راست قرار می گیرد یك غده جنسی است كه هنوز بعنوان تخمدان یا بیضه یا هر دو تعریف نشده است.
با این حال برخی شرایط پزشكی مانند ایجاد كیست تخمدان، تومور یا غده فوق كلیوی می تواند سبب نابودی و از كار افتادن تخمدان چپ یك مرغ شود و در این صورت به قول "مایك هولت" استادیار گروه علوم طیور دانشگاه ایالتی پن در صورت عدم وجود تخمدان چپ عملكردی، امكان دارد ارگان جنسی خفته نرینه آغاز به رشد كند.
بنابراین مرغ می تواند اندام جنسی نرینه خویش را پرورش دهد و نر شود. وقتی آن غده جنسی اولیه تبدیل به بیضه می شود، ترشح هورمون های نرینه به نام آندروژن ها را آغاز می كند. این ها هورمون هایی هستند كه تا حد زیادی مسئول خصوصیت های نرینه هستند. تولید آندروژن سبب می شود مرغ مانند خروس رفتار كند. البته با وجود همه این ها، مرغ كاملا به خروس تبدیل نمی گردد، بلكه این تغییر جنسیت فقط سبب می شود این پرنده از نظر فنوتیپی نر شود، به این مفهوم كه باآنكه از نظر جسمی نر به نظر می آید، اما از نظر ژنتیكی زن است.
در حالی كه دانشمندان و محققان چند مدتی است كه از تغییر جنسیت حیوانات آگاه شده اند، روند بیولوژیكی نحوه عملكرد آن در حیوانات مختلف اخیراً مورد بررسی جامع قرار گرفته است.
به عنوان مثال دانشمندان نیوزیلندی اخیراً فرآیندهای بیولوژیكی دقیقی را كه بعضی از ماهی ها برای تغییر جنسیت استفاده می نمایند، كشف كرده اند كه در مجله Science Advanced انتشار یافته است.
پروفسور "جنی گریوز" ژنتیك شناس دانشگاه La Trobe و برنده جایزه علوم از دست نخست وزیر نیوزلند در سال ۲۰۱۷ كه به رهبری این پژوهش كمك كرد، اظهار داشت: من سال ها است كه زمردماهی های كله آبی را بررسی می كنم، چونكه تغییر جنسیت در آنها خیلی سریع است و نمود عینی دارد.
وی اضافه كرد: چگونه تغییر جنسیت در حیوانات چندین دهه پنهان مانده بود؟ وقتی ژن ها تغییر نمی كنند، ازاین رو باید سیگنال هایی موجود باشد كه این توانایی را خاموش و روشن می كند.
زمرد ماهی هایی كه این تیم به شكل زنده مطالعه می كردند، در صخره های كارائیب زندگی می كردند. آنها معمولاً به شكل گروهی زندگی می كنند و مثل دلقك ماهی ها دارای یك مرد غالب و یك زن هستند. اگر بنا به دلایلی نر غالب از این گروه بیرون برود یا بمیرد، بزرگترین زمردماهی ماده تنها طی ۱۰ روز نر می شود. در حقیقت محققان این تغییر رفتار را تنها در چند دقیقه مشاهده نمودند كه طی چند ساعت با تغییر رنگ همراه شد.
تا روز دهم، تخمدان ماهی ماده به بیضه تبدیل گشته و تولید اسپرم را آغاز می كند.
محققان توانستند RNA ماهی را بررسی نمایند و دریابند كه هنگام ایجاد تغییر جنسی و تحریك غده جنسی ماهی چه ژن هایی در مغز خاموش و روشن می شوند.
این تحقیق نه تنها به ما در درك بهتر تغییر جنسیت در حیوانات كمك می نماید بلكه به ما كمك می نماید تا چگونگی خاموش شدن ژن ها در طول رشد حیوانات و انسان ها را دریابیم.
گریوز اظهار داشت: ابتدا ژن های مورد نیاز برای حفظ تخمدان خاموش می شوند و سپس یك مسیر ژنتیكی جدید به صورت پیوسته روشن می شود تا تشكیل بیضه را ارتقا بخشد.
اما در اینجا می خواهیم شش حیوانی را كه امكان دارد از شنیدن توانایی تغییر جنسیت آنها شگفت زده شوید، معرفی نماییم.
۱- ماهی ها
ماهی ها همانطور كه قبلاً در این خبر اشاره كردیم، بیشترین جمعیت حیوانات دارای توانایی تغییر جنسیت را می سازند. برجسته ترین آنها دلقك ماهی و زمردماهی هستند، اما درواقع بیشتر از ۵۰۰ گونه ماهی وجود دارد كه می توانند جنسیت خویش را تغییر دهند.
۲- مرجان ها
بسیاری از مردم نمی دانند كه مرجان ها در واقع از حیوانات به شمار می آیند نه گیاهان. در سال ۲۰۰۸ برای نخستین بار كشف شد كه مرجان های قارچی می توانند جنسیت خویش را از نر به ماده و از ماده به نر تغییر دهند. با این وجود تحقیقات اندكی جهت بررسی زندگی جنسی مرجان ها و چگونگی یا حتی دلیل تغییر جنسیت آنها انجام شده است.
۳- لیسه(حلزون بی صدف)
لیسه ها كه به شكلی حلزون بی صدف گفته می شود كه به صورت طبیعی هرمافرودیت یا دوجنسیتی هستند و همواره دارای اندام تولید مثل ماده و نرینه هستند كه همزمان قابل استفاده می باشند.
یك نوع لیسه به نام لیسه موزی گاهی هنگام انجام عمل جنسی اندام نرینه شریك جنسی خویش را قطع می كند تا آن حیوان از آن به بعد تبدیل به ماده شود و همیشه در اختیار وی باشد. بسیاری فكر می كنند كه این اتفاق بسیار عجیبی است.
۴- قورباغه ها
در قورباغه ها هم عمل تغییر جنسیت مشاهده شده است. این فرایند به صورت سنتی یك فرایند طبیعی در قورباغه ها است و احتمالاً در واكنش به تغییرات محیطی صورت می گیرد، اما اخیراً مشخص شده است كه می تواند ناشی از قرار گرفتن در معرض آفت كش ها هم باشد.
۵- مارها
مشاهده شده است كه بعضی از مارهای ماده به صورت معجزه آسایی به تنهایی و بدون شریك جنسی هنگامی كه اسیر شده اند آبستن می شوند. این خصوصیت بعنوان بكرزایی(parthenogenesis) شناخته می شود كه نوعی از تولید مثل غیر جنسی است كه امكان دارد یك استراتژی برای عدم انقراض برخی گونه ها باشد.
در بكرزایی، جنین از یك سلول تخم نابارور تولید می شود و یك همسان از مادر تولید می كند. این روند در كوسه ها و دوزیستان هم مشاهده شده است، اما هیچگاه به صورت طبیعی در پستانداران مشاهده نشده بود.
بكرزایی نوعی تولید مثل غیرجنسی است كه در آن از تخمك لقاح نیافته، یك موجود زنده كامل به وجود می آید. این پدیده در تعداد زیادی از بی مهرگان و مهره داران شامل گونه هایی نظیر نماتودها، شكم پایان، سخت پوستان، حشرات به خصوص زنبور عسل و زنبور بی عسل، ماهی ها، دوزیستان و خزندگان دیده می شود.
در برخی گونه ها بكرزایی به ندرت و در شرایط خاصی صورت می گیرد كه در این گونه ها معمولاً بكرزایی و تولید مثل جنسی به صورت متناوب انجام می شود یعنی چندین نسل از راه بكرزایی تولید مثل كرده و در بعضی شرایط باردیگر از راه جنسی، تولید مثل صورت می گیرد. درحقیقت بكرزایی در بعضی گونه ها بعنوان نوعی سازگاری برای بقا در شرایط فشارهای محیطی و كاهش شدید تعداد افراد جمعیت رخ می دهد.
۶- پروانه ها
گاهی اوقات بعضی از حیوانات می توانند بگونه ای متولد شوند كه هم نر و هم ماده باشند. پدیده ای كه به نام ژیناندرومورفی(gynandromorphy) شناخته می شود و به معنای داشتن هر دو خصوصیت ماده و نرینه است.
وقتی این اتفاق در پروانه ها رخ می دهد، هر بال رنگ متفاوتی دارد كه نشان از بال نر و بال ماده دارد. ژیناندرومورفی به صورت كلی نتیجه یك اشتباه اولیه در تقسیم سلولی است، هنگامی كه كروموزوم های جنسی از هم جدا نمی شوند.
ژیناندرومورفی ارگانیسمی است كه خصوصیت هر دو جنس نر و ماده را داشته باشد. این اصطلاح بیشتر در زمینه حشره شناسی استفاده می شود ولی در سخت پوستان و پرندگان هم گزارش شده است. دلیل این پدیده جدا نشدن كامل ژن های جنسیتی بعد از انعقاد نطفه است.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب